Ziemia Obiecana. Miasto I Nowoczesno

"Ziemia obiecana. Miasto i nowoczesność" to opowieść o tym, co oprócz zmian gospodarczych przynosi rewolucja przemysłowa na ziemiach polskich pod zaborami. Dominują szybko rozwijające się miasta, zmienia się tryb życia większości ludzi. Następują przemiany demograficzne i społeczne, które skutkują zmianami w urbanistyce i higienie. To opowieść o narodzinach kultury masowej i konsumpcyjnej, zrębach społeczeństwa obywatelskiego i łączącym je sporcie.fUiZ4gmvSbhK7voYu2un See acast.com/privacy for privacy and opt-out information.

Uprzemysłowienie i związana z nim urbanizacja w pełni zasługują na miano największej rewolucji w dziejach. Miasta, już niezależnie od posiadania lub nie portu, zaczynają gwałtownie rosnąć wraz z powstaniem i upowszechnieniem się kolei. Drogami żelaznymi przewożone są nie tylko towary, ale i ludzie migrujący do miast w poszukiwaniu pracy i wyższych dochodów. See acast.com/privacy for privacy and opt-out information.

Jeszcze do połowy XIX wieku nie obowiązuje ogólnokrajowy czas standardowy. Upowszechnia go dopiero kolej. Jest to niezbędne zarówno ze względu na komfort podróżowania, jak i bezpieczeństwo. Jeżdżące po jednym torze pociągi muszą się mijać o odpowiedniej godzinie. See acast.com/privacy for privacy and opt-out information.

Tak jak i dziś, warunki podróżowania w XIX wieku zależą od ceny biletu. Każda z czterech klas ma swoją specyfikę, podobnie jak sama podróż - dominujące do końca wieku wagony typu angielskiego narażają podróżujących i konduktorów na różne niewygody... See acast.com/privacy for privacy and opt-out information.

Miasta ziem polskich w XIX wieku przeżywają bezprecedensowy wzrost. Liczba mieszkańców gwałtownie rośnie, przestrzeń zaczyna się zagęszczać. Wchłaniane są kolejne tereny, a z nimi chłopskie chaty i szlaki, które dotąd ledwo można było nazywać drogami. Ludzie gromadzą się gęsto, wciąż układając się jednak w sposób odwzorowujący warstwy społeczne, do których należą. See acast.com/privacy for privacy and opt-out information.

Kamienica przy ulicy Pięknej 21 w Warszawie pokazuje jak w soczewce przekrój mieszkańców ówczesnej stolicy Królestwa Polskiego. Tam można też poznać smak i zapach dawnego miasta. See acast.com/privacy for privacy and opt-out information.

Rozwój miast nie byłby możliwy bez rozwiązania dwóch kwestii - warunków sanitarnych, w jakich żyją gęsto osiedleni mieszkańcy, oraz zależności od naturalnego rytmu doby. Umożliwiły to wynalazki XIX wieku. See acast.com/privacy for privacy and opt-out information.

Charakterystyczna dla wielkich miast jest wysoka śmiertelność mieszkańców powodowana fatalnymi warunkami sanitarnymi. Nagromadzenie ludzi w mieście oznacza także większe niebezpieczeństwo pandemii. Rozwiązaniem i ratunkiem okazują się wodociągi i kanalizacja spławna. See acast.com/privacy for privacy and opt-out information.

Nawyki higieniczne to sprawa wielkiej wagi - choć dotyczą ludzkiego ciała, a więc strefy intymnej, mają wpływ na kondycję całego społeczeństwa. W XIX wieku pojawiają się nowe - najpierw szokujące, a później już wskazane - sposoby na zachowanie zdrowia. See acast.com/privacy for privacy and opt-out information.

Oświetlenie domowe lub jego brak w dużej mierze decyduje o aktywności domowników po zmierzchu. Wynalazkiem, który zrewolucjonizował dobowy rytm życia szerokich mas ludzi, jest lampa naftowa, odkrycie farmaceuty Ignacego Łukasiewicza. See acast.com/privacy for privacy and opt-out information.

Jeszcze na początku XIX wieku poruszając się po ulicach po zmroku, używano pochodni lub latarenek ze świecą łojową wewnątrz. Z czasem miasta zaczynają oświetlać latarnie gazowe, a miasto tętni życiem i nocą. See acast.com/privacy for privacy and opt-out information.

W XIX wieku rodzi się konsument - do zakupów zachęcają go już nie tylko okrzyki na bazarach i przy sprzedaży naręcznej, ale i pełne reklam gazety, piękne afisze reklamowe, witryny sklepowe i luksusowe domy towarowe. See acast.com/privacy for privacy and opt-out information.

Fałszowanie towarów, podmienianie metek, niedoważone odważniki i źle ustawione wagi - to handel zna nie od dziś. Gorzej, kiedy fałszowane są też towary żywnościowe... See acast.com/privacy for privacy and opt-out information.

Rewolucja przemysłowa pozwala znacznie większej części ludności cieszyć się zwykłymi, codziennymi rzeczami, np. kolorowymi ubraniami. Jest to możliwe dzięki sztucznym barwnikom i zaawansowanej technice włókienniczej. See acast.com/privacy for privacy and opt-out information.

Autorytety, celebryci, chwytliwe hasła, piękne afisze, obce języki albo swojskość - to wszystko już w XIX wieku znane jest ludziom parającym się sprzedażą i reklamą coraz to nowszych artykułów - zarówno tych pierwszej potrzeby, jak i tych luksusowych. See acast.com/privacy for privacy and opt-out information.

Wiek XIX to okres schyłku prywatnych salonów, a zarazem czas narodzin nowej przestrzeni publicznej rozrywki: kawiarni, powszechnie dostępnych teatrów i teatrzyków na wolnym powietrzu, wystaw, zawodów sportowych. Są to formy aktywności dobrze dziś znane, a wtedy nowe - i łączące różne warstwy społeczne. See acast.com/privacy for privacy and opt-out information.

Nowe możliwości techniczne oraz szeroka dostępność takich atrybutów kultury masowej jak pocztówka umożliwiają dotarcie do jeszcze większych rzesz ludzi z przekazem patriotycznym. See acast.com/privacy for privacy and opt-out information.

Rower to nie tylko machina służąca do szybkiego przemieszczania się, ale i narzędzie oswajania oraz demokratyzacji przestrzeni miejskiej i... mody. Ten wynalazek daje zupełnie nowe poczucie wolności - zarówno mężczyznom, jak i kobietom. See acast.com/privacy for privacy and opt-out information.

W XIX wieku pierwszy raz ulicom nadawane są nazwy związane z historią. Powstają liczne świeckie pomniki: tkanka miasta wypełniana jest symboliką narzucaną przez zaborcę, w której cieniu muszą żyć Polacy. See acast.com/privacy for privacy and opt-out information.

Po przegranej wojnie Rosji z Japonią buntownicze nastroje w końcu przeradzają się w rewolucję pod hasłami społecznymi i politycznymi. Rewolucja nie omija też Królestwa Polskiego, gdzie ma wymiar także narodowy. Fala strajków, demonstracji i starć zbrojnych zmusza w końcu carat do ustępstw. See acast.com/privacy for privacy and opt-out information.