Onder Mediadoctoren

Journalist Olaf Koens vertelt over een krijgsgevangenruil in de Oekraïne. Die ging er onverwacht gemoedelijk aan toe. Dat was niet het geval voor mediamakers: hij legt de schuld voor de escalatie van het conflict bij hen.

Er zijn veel complexe conflicten in de wereld waar media over rapporteren. We hebben bovendien toegang tot veel verschillende media: buitenlandse kranten zijn online te lezen en journalisten zijn op sociale media te volgen. Maar hoe weten we welke berichten we kunnen vertrouwen? In deze aflevering verwonderen de mediadoctoren zich samen met Cees Hamelink, emeritus hoogleraar Internationale Communicatie, over oorlogspropaganda. Dat klinkt een beetje als een woord uit de Koude Oorlog. Wat is oorlogspropaganda eigenlijk en is dat door de jaren heen veranderd? Het woord propaganda stamt uit de zeventiende eeuw en werd oorspronkelijk gebruikt voor het verspreiden van het geloof, legt Hamelink uit. Dat ging toen over religie, en later – bijvoorbeeld in de Koude Oorlog – over het verspreiden van ideologie. Alle zijden in een conflict doen aan propaganda en objectieve informatie bestaat niet. Wat je hooguit kunt bereiken is een veelheid aan perspectieven. Vincent had een interview met journalist Olaf Koens. Hij wer

Televisieseries zijn ongekend populair. Vroeger moesten we wachten tot Amerikaanse series in Nederland werden uitgezonden op tv. Nu kijken mensen naar gedownloade of gestreamde series wanneer zij maar willen. Dit betekent vaak meerdere afleveringen achter elkaar. In deze aflevering verwonderen de mediadoctoren zich over het nieuwe televisiekijken. Verandert deze manier van kijken ook de manier waarop verhalen worden verteld? Wij doen dat samen met Dan Hassler-Forest, Universitair Docent op het gebied van film aan de UvA. Dan Hassler-Forest legt uit dat er een spanningsverschil is tussen een week moet wachten op een aflevering en alles achter elkaar kunnen kijken. Dit kennen we nog van het negentiende-eeuwse feuilleton. Hierbij maakt ook uit of je alleen kijkt of samen. Marathon kijken - de positievere naam voor wat pathologiserend binge viewing wordt genoemd – betekent dat je niet altijd gelijkloopt met je vrienden. We bespreken daarbij de veranderde status van deze series en hun kijkers. Linda had een int

Zo'n beetje alles in onze wereld wordt politiek geframed, maar sport en politiek blijft een lastige combinatie. Organisaties als het IOC benadrukken sterk dat zij vinden dat sport a-politiek moet zijn. Aan de andere kant zijn er verschillende positieve boodschappen, zoals tegen racisme en homofobie, die wel aan sport worden gekoppeld. In deze aflevering verwonderen de mediadoctoren zich over sport en politiek. Aan bod komen bijvoorbeeld media-evenementen en verslaggeving van politiek als vorm van sport. We interviewden Jacco van Sterkenburg, Universitair Docent aan de Erasmus Universiteit Rotterdam en gespecialiseerd in voetbal op tv. Hij schreef zijn dissertatie over ras, etniciteit en sportmedia. We spraken ook met Johan Wakkie, directeur van de Koninklijke Nederlandse Hockey Bond. Hij zette samen met de overheid een campagne voor gezondere sportkantines op. Hij maakt een onderscheid tussen sport & maatschappij en sport & politiek. We komen tot een cynische conclusie over het gebruik van sport vo

Er zijn kookboeken, receptenbladen, romans en films waarin eten centraal staat, tvprogramma's met kookwedstrijden en zelfs complete kookzenders. Facebook en Instagram staan vol foto's van eten. Dat is best raar: eten is een zintuiglijke ervaring. Waarom willen mensen dat eten dan toch graag gemedieerd beleven, zonder dat ze kunnen ruiken en proeven? In deze aflevering verwonderen de mediadoctoren zich over de populariteit van 'eetmedia'. Onze mediastudent Folkert Coehoorn maakte een item over de kookprogramma's van Jamie Oliver. Nadat Oliver eerst zijn kijkers vooral dicteerde wat ze moesten eten, zet hij zijn celebrity status nu in om hen een gezonde levensstijl aan te leren. Klasse speelt hierbij een belangrijke rol: het is de manier van leven van de middenklasse die zo wordt gepromoot. Eten is immers een belangrijke manier om je te sociaal en cultuur te onderscheiden. Media bieden heel veel commerciële mogelijkheden voor voedselfabrikanten, bijvoorbeeld door een programma te sponsoren. Zowel in fictie al

Het is spannend in tijdschriftenland. Bij Sanoma, de grootste uitgever van tijdschriften in Nederland, vielen massa-ontslagen. Veel ogen zijn gericht op nieuwe digitale initiatieven zoals Blendle, TPO Magazine en Tone. Maar geeft een digitaal tijdschrift niet een heel andere leeservaring dan een papieren blad? In de eerste aflevering van het nieuwe seizoen verwonderen de mediadoctoren zich over de rituele functies van het tijdschrift. We gaan te rade bij Piet Bakker, lector Massamedia en Digitalisering aan de Hogeschool Utrecht en blogger over tijdschriftcijfers. Bakker legt uit dat de oplages van tijdschriften dalen, maar dat er geen helder patroon is te ontwarren in genres. Tijdschriften hebben een levenscyclus en dat is de voornaamste reden waarom het aantal lezers van bladen als Libelle daalt. Er zijn bijna geen aanwijzingen dat digitalisering daar een effect op heeft. Bakker stelt dat het idee van kannibalisatie naïef is. Als het probleem niet ligt bij digitalisering, moet de oplossing daar dan wel gez

In een recente reclamecampagne legt het tijdschrift Guitar Player de schuld voor de economische crisis bij ‘foute muziek’. In de reclames zie je een grafiekje met een correlatie tussen de stijgende populariteit van Carly Rae Jepsen, One Direction en Justin Bieber in 2012 en de economische neergang in dat jaar. Tagline: “nothing goes right when music is wrong”. Dit is natuurlijk grappig bedoeld, maar misschien klopt het wel? Is er een verband tussen muzieksmaak en bredere sociaaleconomische of technologische ontwikkelingen? Over deze vraag buigen de mediadoctoren zich samen met Koos Zwaan, Associate Lector bij de hogeschool INHolland en gepromoveerd op popmuziek. We belichten verschillende invloeden op smaak. Zo hebben ouders invloed, maar niet op de manier waarop de meeste mensen verwachten. We hebben het ook over technologische ontwikkelingen, zoals de opkomst van de walkman en later de iPod, maar ook die van de downloadcultuur. Het praktijkinterview is met Niels Aalberts, voormalig manager van Kyteman en

Roddelbladen bestaan in Nederland sinds de jaren ’60. Lange tijd lag er een taboe op roddelen, maar showbizznieuws vind je tegenwoordig overal. Ook serieuze kranten en actualiteitenprogramma’s berichten nu over de minnaars van een presentatrice of de scheiding van een voetballer. Samen met studiogast Maarten Reesink buigen de mediadoctoren zich over de toegenomen media-aandacht voor roddel. Beroemdheden vormen een groep mensen die we allemaal kennen, waardoor het makkelijk is om over hen te spreken. Roddel, ook roddel over ‘gewone’ mensen, dient een sociale functie, die niet noodzakelijkerwijs negatief is. Door te praten over andere mensen leren we wat gepast gedrag is en wat er van ons verwacht wordt. We interviewden Hummie van der Tonnekreek, als voormalig hoofdredacteur van Story en Weekend ook wel de roddelkoningin van Nederland genoemd. Zij legt uit hoe de maatschappelijke veranderingen in de jaren ’60 en ’70 ervoor zorgden dat mensen behoefte hadden om te praten over privélevens, terwijl de media in d

Branded content, customer media, product placement zijn termen voor de vervagende grens tussen journalistiek en commercie. Bedrijven, organisaties en overheden maken zelf media, zoals de Kampioen. Televisieprogramma’s als Life & Cooking worden gesponsord of staan zelfs helemaal in dienst van een merk. In de krant staan berichten die geschreven zijn door PR-bureaus, in Nederland is dat ongeveer dertig procent. In de twaalfde aflevering verwonderen de mediadoctoren zich over deze grensvervaging. Speciale gast is Suzanne de Bakker, docent corporate-communicatie aan de UvA. De Bakker werkt ook voor een post-hbo opleiding Customer Media en doet onderzoek naar merkloyaliteit. De Bakker maakt een onderscheid tussen media bij wie nieuwsvoorziening het primaire product is (zoals kranten) en media gemaakt voor instanties die eigenlijk iets anders verkopen (zoals de Allerhande van Albert Heijn). We bespreken verschillende vormen en de regels waaraan reclame in de media is gebonden. Het 200-seconden-item is een cu

Games en de mainstream Er bestaat een hardnekkig stereotype over ‘de gamer’, hoewel statistieken dat beeld allang tegenspreken. Heeft dit misschien iets te maken met de tegenstelling bestaan tussen ‘casual’ en ‘hardcore’ games? Tegenwoordig zijn er naast games ter ontspanning ook serieuze games, waarmee chirurgen bijvoorbeeld leren opereren. Is het tijdperk nabij dat we het medium als meer zien dan puzzelspelletjes of gewelddadige shooters? Samen met studiogast David Nieborg (journalist, consultant, maar bovenal onderzoeker op het gebied van games) buigen de mediadoctoren zich over de vraag of games inmiddels mainstream zijn geworden. We definiëren wat een game eigenlijk is. We bespreken waarom games in de wetenschap onder nieuwe media worden geschaard en hoe het onderzoeksveld naar games eruit ziet. Het gaat daarbij niet alleen om publieken, maar ook om technologische innovatie en de verhouding tot andere media. David Nieborg legt uit hoe games zich ontwikkeld hebben, vanuit de kelders van MIT via de arcad

Reality-TV en echtheid Sinds reality-TV in de jaren ’90 zijn intrede maakte, is het genre alomtegenwoordig op televisie. De formats verschillen – van spelshow tot docusoap – maar het genre kenmerkt zich door een relatie met de werkelijkheid. Het zou gaan om echte mensen met echte emoties. Toch is niet alles wat je ziet echt: reality-TV kent scripts. In de tiende aflevering verwonderen de mediadoctoren zich over de echtheid van reality-TV. Reality is zo leuk om te kijken omdat de kijker zich steeds afvraagt wat er echt is. Deelnemers worden in een niet-natuurlijke setting geplaatst en er wordt veel materiaal geschoten waaruit uiteindelijk slechts een selectie te zien. De echtheid zoeken de makers in de emoties. Dit is te begrijpen vanuit het idee van confessiecultuur, waar communicatiewetenschapper Mervi Pantti onderzoek naar heeft gedaan. Vrijwel alle programma’s kennen een soort biechtmoment, waar een kandidaat ‘alleen’ is met de camera en aan de mensen thuis eerlijk vertelt hoe hij/zij alles beleeft. Dit

Online en offline nieuws Tegenwoordig hoef je niet meer te wachten tot de krant in de bus valt om het nieuws te volgen. Kranten hebben ook websites, maar heel veel stukken uit de papieren krant staan niet online. Op de sites van verschillende kranten vind je dezelfde nieuwsberichten, afkomstig van het ANP. De papieren krant biedt daarentegen een bepaalde eigen autoriteit. Voor de lezer zijn deze verschillen vaak niet zichtbaar. In de negende aflevering verwonderen de mediadoctoren zich over de verschillen tussen de papieren krant en de website van die krant, in doelgroep, in redacties, in inhoud en de manier van lezen. In het tafelgesprek proberen we eerst duidelijk te krijgen hoe de inhoud van de papieren en de online krant verschilt. De website is gratis, de krant moet je kopen. Daardoor heeft de papieren krant een hogere status. De inhoud van de website is vaak luchtiger, maar je vindt er ook extra dingen zoals liveblogs en reacties op het nieuws. Ook de manier van lezen is anders. Door de papieren kran

BNH’ers worden ze genoemd: Bekende Nederlandse Homo’s. André van Duin, Marc-Marie Huijbregts, Jamai. Er bestaan zelfs lijstjes waarop dit wordt aangeven. Waar is het goed voor dat we weten wat de seksuele oriëntatie is van mensen op televisie? Draagt dit bij aan homoacceptatie? En maakt het daarbij uit of die representatie stereotype is, zoals bij Albert Verlinde en Geer & Goor? In de achtste aflevering verwonderen de mediadoctoren zich over homoseksualiteit in de media. In het tafelgesprek denken we na over het concept rolmodellen en over het belang van zichtbaarheid. Rondom homoseksualiteit hangt een zweem van bijzonderheid: het lijkt erop dat in onze tijd waar authenticiteit hoog gewaardeerd wordt, homoseksuelen een streepje voor hebben. Zij ‘durven’ door uit de kast te komen immers ‘echt zichzelf te zijn’. Is dit ook zo? We spraken met Maartje Buise, voormalig hoofdredacteur van het jongeren-LGBT-magazine Expreszo. Ze vertelt dat je in de media vooral oudere homoseksuelen ziet, zoals Henk Krol. Juis

Twintigers van nu zijn nostalgisch naar Pokémon en games uit de jaren ’90, ouderen van nu kunnen bij Omroep Max allerlei programma’s uit hun verleden kijken. Hipsters drijven op nostalgie en nostalgische producten. Waar komt die zucht naar een verloren verleden vandaan? In de zesde aflevering verwonderen de mediadoctoren zich over nostalgie. In het tafelgesprek bespreken we de verschillen tussen nostalgie, melancholie en retro. Nostalgie gaat om een constructie nu van een verleden toen, en daarmee heeft nostalgie altijd een mythisch aspect. We bespreken verschillende voorbeelden van nostalgie en bediscussiëren of nostalgie voor alle leeftijdsgroepen gelijk werkt. Een belangrijke invloed is digitalisering. Dit zorgt ervoor dat allerlei archieven beter ontsloten zijn, maar digitalisering doet ons ook terugverlangen naar een simpelere tijd. Om meer inzicht te krijgen interviewden we Han Peekel, voorzitter van de Stichting Mediageheugen en voor dertigers nostalgische held van het televisieprogramma Wordt Vervol

Media staan bol van recensies van allerlei cultuuruitingen. Aristoteles deed het al in zijn Poetica; tegenwoordig vertelt menig blogger wat hij vindt van muziek, film, boek of feest. Waarom zijn mensen geïnteresseerd in de mening van een ander? In de zesde aflevering verwonderen de mediadoctoren zich over de recensie. In het tafelgesprek definiëren we de recensie en gaan we kort in op de geschiedenis en ontwikkeling. Ook het economisch aspect komt aan bod: is de recensie niet een marketingmiddel? We bespreken de rol van autoriteit en het verschil tussen recensies over hoge en lage cultuur. Tot slot vragen we ons af of je alles kunt recenseren, zoals Recensiekoning doet, en of recensies bij alle soorten media passen of dat deze vorm voorbehouden is voor printmedia. Om zicht te krijgen op de praktijk van de recensie interviewden we Hans Beerekamp, televisierecensent bij NRC Handelsblad. Hij wil met zijn recensies graag de ambachtelijke kant van televisie maken laten zien. Zijn denkbeeldige lezer is iemand die

Zonder media is er geen pornografie, maar in de mediawereld neemt porno een vreemde plek in. Reguliere media doen er wat besmuikt over en consumenten van porno zeggen niet vaak dat ze er graag naar kijken. In deze vijfde aflevering verwonderen de mediadoctoren zich over porno als drijvende kracht achter media-innovaties. In het tafelgesprek vertellen de mediadoctoren hoe (en waarover!) je aan eerstejaars-studenten college geeft over porno zonder dat iedereen moet giechelen en hoe bepaalde technologie – zoals de Polaroid-camera – uitermate uitstekend bleek voor porno. Het interview uit de praktijk is deze keer anoniem en naverteld. Een hoge marketing-pief van een internationaal entertainmentbedrijf wilde wel aan ons uitleggen hoe zij de ‘adult entertainment industry’ monitoren, maar mocht dit niet herkenbaar doen. Zij kijken vooral naar porno om de adoptie van nieuwe technologie en nieuwe verdienmodellen af te kijken. Communicatiewetenschappers doen onderzoek naar porno, al weten we in vergelijking met ande

Vroeger werd in de aankondiging van The Cosby Show gezegd dat het ‘live opgenomen’ was. Allerlei dingen worden live genoemd maar zijn dat niet echt, zoals live in een voetbalstadion op scherm naar een wedstrijd kijken of radio die al eerder opgenomen is. En waarom wordt steeds benadrukt dat iets live is? De mediadoctoren verwonderen zich over de meerwaarde van ‘live’. In het tafelgesprek bespreken we verschillende vormen van live en proberen we onze vinger te leggen op de kenmerken van live. Voor het praktijkgedeelte interviewden we Mattie Valk, die bij Q Music een ochtendshow heeft. Daarin zijn niet alle elementen even ‘live’ als de luisteraar misschien denkt. Hij legt uit waarom dat is. Tegen verwachting in is dat niet om te vermijden dat iemand iets onverwacht zegt op de radio, omdat bij radio spontaniteit een belangrijke rol speelt. In het literatuurgedeelte bespreken we onderzoek naar live nieuws. Op basis van inhoudsanalyse van Amerikaans nieuws blijkt dat in helft van de gevallen heeft het geen toeg

Zelfhulpboeken zijn populair. Ze staan vol met tips om een beter mens te worden, op allerlei terreinen: van afvallen en gelukkiger worden tot je liefdesleven verbeteren. Ook op televisie zijn er veel programma’s die je laten zien hoe je een beter leven kunt leiden – zoals de dr. Phil-show. De mediadoctoren verwonderen zich in de derde aflevering over de sterke relatie tussen media en zelfhulp. In het tafelgesprek proberen we te kenschetsen wat zelfhulp eigenlijk is. Er is een duidelijk economisch imperatief om media te maken waarin mensen ‘hulp’ krijgen. We bespreken dat de boodschappen soms tegengesteld zijn en dat er altijd mensen ongelukkig zullen zijn. De markt lijkt dan ook niet te verzadigen: in de VS zijn er meer dan 20.000 boeken die beginnen met ‘how to’. Twee schrijvers van zelfhulpboeken vertellen waarom zij deze hebben geschreven. Lucas Slager is auteur van verschillende boeken over coaching, zelfontwikkeling en Maya’s. Hij schreef onder meer Coach Jezelf. Bea Pols is gewichtsconsulente en auteu

Op televisie zie je veel programma’s die op elkaar lijken, zoals Popstars en The Voice of Holland. In het buitenland zijn hier ook versies van, zoals Idols in de VS en Asian Idol. Hoe komt het dat je overal op de wereld min of meer dezelfde programma’s ziet? In de tweede aflevering verwonderen de mediadoctoren zich over formats. In het tafelgesprek proberen we duidelijk te krijgen wat een format is en wat de verschillen zijn met genres. Formats gaan niet alleen over zangwedstrijden, maar ook programma’s als Expeditie Robinson en The Bachelor worden aan de hand van een vaststaand sjabloon gemaakt. Kun je een format zien als een Big Mac? Om meer te weten te komen over de rol van formats bij het produceren van televisie interviewden we Wendy Groeneweg, redacteur bij Endemol waar ze onder andere werkte aan Outback Jack, Hotter Than My Mom en So You Think You Can Dance. Het beeld dat Groeneweg schetst deprimeert de mediadoctoren: alles lijkt te draaien om efficiëntie waardoor er minder ruimte is voor creativitei

Afl 1: De deskundige