Historia Polski Dla Dzieci

W poprzednim odcinku mówiliśmy o tym, że we wrześniu 1939 roku Polscy lotnicy dostali rozkaz wycofania się do Rumunii, gdzie miały na nich czekać samoloty od Anglików i Francuzów. Na tych samolotach mieli wrócić do Polski i walczyć z Luftwaffe czyli niemieckimi samolotami.Niestety Rumunia aresztowała Polaków i chciała ich oddać Hitlerowi. Polacy uciekli więc do Francji. 10 maja 1940 roku Hitler rozpoczął wojnę na froncie zachodnim czyli zaatakował Belgię, Holandię i Luksemburg, a potem także Francję. Polscy lotnicy walczyli z Niemcami w obronie Francji. Francuzi się jednak poddali.Tak jak wcześniej Rumuni Francuzi chcieli aresztować Polaków i oddać ich Hitlerowi. Wtedy Polacy uciekli do Anglii. Jak może pamiętacie w 1940 roku największą armię lądową na świecie miała Francja. Mimo to przegrali z Hitlerem. Z kolei Anglia miała jedną z najmniejszych armii na świecie. Czy Anglia mogła się obronić przed Hitlerem?10 maja 1940 roku gdy Hitler uderzył na zachód w Wielkiej Brytanii premierem został Winston Churchill.

W odcinku 66 mówiłem o amerykańskich lotnikach, którzy chcieli okazać wdzięczność za pomoc Polaków podczas wojny o niepodległość Stanów Zjednoczonych. Ponieważ w Ameryce walczyli Kościuszko i Pułaski to ci Amerykanie w Polsce nazwali swoją formację 7 eskadrą myśliwską im. Tadeusza Kościuszki. Krótko mówi się o niej jako Eskadrze Kościuszkowskiej. Eskadra ta składała się z dwóch grup, tą którą dowodził Merian Cooper nazwaną grupą Pułaskiego. Przypomnę może, że jego pra-pradziadek walczył u boku Kazimierza Pułaskiego w USA w wojnie o niepodległość Stanów Zjednoczonych Ameryki. Odznakę tej eskadry zaprojektował jeden z Amerkanów - Elliot Chess. Tą samą odznakę używał później polski dywizjon 303 w Anglii. Jak ona wyglądała?Tadeusz Kościuszko podczas powstania nosił strój krakowski, w tym czerwoną czapkę, rogatywkę. Właśnie ta czapka jest na odznace Eskadry Kościuszkowskiej oraz Dywizjonu 303. Wraz z Kościuszką do powstania poszli chłopi uzbrojeni w kosy. Dwie takie skrzyżowane kosy też widać na odznace. To polska

Powstanie listopadowe było skierowane przeciwko carskiej Rosji. Polacy zbuntowali się i walczyli o swoją niepodległość. Czy jednak wszyscy Rosjanie byli źli? Rosjanie też buntowali się przeciwko tyranii swojego cara. Gdy więc wybuchło powstanie listopadowe Polacy nosili sztandary z napisem: “Za wolność naszą i waszą”. Nosili sztandary z tym napisem nie tylko po polsku, ale także po rosyjsku: “За нашу и вашу свободу”. W ten sposób Polacy pokazywali Rosjanom, że nie chcą walczyć z nimi, ale tylko z tyrania cara.Powstanie listopadowe upadło w 1831 roku, ale to hasło przetrwało. W wersji polskiej i węgierskiej używał go oddział Bema na Węgrzech w 1848. Stało się to hasło jednym z nieoficjalnych polskich mott narodowych.Motto to zdanie, albo cytat. Jednak motto różni się od zwykłych zdań. Motta mają jednak wielki wpływ na ludzi. Ludzie zapamiętują te słowa, często je powtarzają i żyją według nich. Takim mottem dla Polaków były właśnie słowa “za wolność naszą i waszą”.W ich myśl Polacy walczyli o swoją wolność, ale

Czym jest Ostrów Tumski? Słowo “ostrów” oznacza wyspę na rzece. Z kolei słowo “tum” oznacza katedrę. Pochodzi to od niemieckiego słowa “dom”. Po niemiecku na katedrę mówi się właśnie “dom”. Tak więc “Ostrów Tumski” można przetłumaczyć jako wyspę katedralną.Dzisiaj już się nie używa słowa “tum”, ale mówimy katedra. Słowa “ostrów” używa się rzadko na określenie wyspy na jakiejś rzece.Czy jednak wiecie, że “Ostrów Tumski” jest nie tylko w Poznaniu? Ostrów Tumski czyli wyspę katedralną można znaleźć w Poznaniu, Wrocławiu oraz Głogowie.Ale jak powstaje taka wyspa na rzece? Rzeki najpierw płyną prosto, ale z czasem zaczynają się coraz bardziej wyginać tak jak wąż. Taka rzeka po jakimś czasie ma pełno zakrętów. Ale później gdy jest mało wody, niektóre z tych zakrętów zarastają, a inne się łączą ze sobą i tak powstają wyspy.Ale dlaczego ktoś chciałby zamieszkać na takiej wyspie?Na jednej z takich wysp był gród Poznan. Skąd się wzięła ta nazwa? Jak pewnie pamiętacie z legendy o Lechu, Czechu i Rusie. Tych trzech braci

Dlaczego doszło do bitwy pod Grunwaldem?Jak pewnie pamiętacie Polska i Litwa stały się jakby jednym krajem. Krzyżacy mieli konflikt z Litwą i chcieli, aby Polacy się nie wtrącali. Ale przecież Polacy połączyli się z Litwą i nie mogli pozwolić, aby Krzyżacy napadli na Litwę. Gdy więc wielki mistrz krzyżacki Ulrich von Jungingen powiedział Władysławiowi Jagielle, aby nie pomagał Litwie król Jagiełło odmówił. Krzyżacy zamiast więc napaść na Litwę najechali na Polskę. Było to rok przed bitwą pod Grunwaldem czyli w 1409.Krzyżacy napadli wtedy czyli w 1409 roku na Bydgoszcz. Król Jagiełło ją odbił i zaczą się przygotowywać do wielkiej bitwy. Ale Krzyżacy byli schowani za Wisłą. Pilnowali oni wszystkich mostów i brodów, czyli takich miejsc gdzie można przejść. Co zrobili Polacy?Jeszcze w 1409 roku król Polski Jagiełło spotkał się z księciem Litwy Witoldem i razem ustalili plan wojny. Ponieważ musiel przejść Wisłę kazali przygotować most pontonowy. Tak most pontonowy to jest most, który można przenosić z miejsca na m

W poprzednim odcinku mówiliśmy o Zawiszy Czarnym. Najsłynniejszym polskim rycerzu. Brał on udział w jednej z największych bitew średniowiecza - w bitwie pod Grunwaldem.Bitwa pod Grunwaldem rozegrała się 15 lipca 1410 roku. Ale kto wtedy walczył?Po jednej ze stron byli Krzyżacy, a po drugie Polacy i Litwini. O Krzyżakach mówiliśmy w odcinku 5. W średniowieczu istniały zakony rycerskie, w których byli mnisi wojownicy. Do najsłynniejszych zakonów należeli Templariusze i Krzyżacy. Templariusze to byli rycerze z białymi płaszczami, na których mieli czerwone krzyże, a Krzyżacy to byli rycerze z białymi płaszczami i czarnymi krzyżami. Templariusze byli głównie Francuzami, a Krzyżacy Niemcami.W bitwie pod Grunwaldem Polacy i Litwini walczyli z Krzyżakami, a więc w zasadzie walczyli z Niemcami, bo Krzyżacy to byli głównie Niemcy. Jednak w bitwie pod Grunwaldem walczyło wielu ludzie z wielu krajów. Polskimi i litewskimi siłami dowodził Władysław Jagiełło, a krzyżakami dowodził wielki mistrz Ulrich von Jungingen. Krzyża

Witam was w specialnym odcinku podkastu “Historia dla Dzieci”. Dzisiaj jest 30 września i dzisiaj przypada Międzynarodowy Dzień Podkastów. Z tej okazji wraz z innymi podkasterami (ale nie tylko podkasterami bo także naszymi przyjaciółmi) postanowiliśmy przeczytać fragmenty książek, do których przeczytania chcielibyśmy was zachęcić. W dzisiejszej audycji będziecie mogli posłuchać pani Joanny Niewiem, która uczy polskie dzieci z Wellingborough. Wstępnie już się zaczęliśmy umawiać na wspólną lekcję historii z której być może wyjdzie także nagranie, być może o bitwie o Anglię, w której brało udział wielu Polaków. W każdym bądź razie, pani Joanna nagrała dla was fragment książki Albina Siekierskiego pt. “Nastaje zmierzch”, jest to beletryzowana biografia Wojciecha Korfantego.Ja tej książki jeszcze nie czytałem, ale już zamówiłem sobie. Kim był Wojciech Korfanty. Był jednym z Polaków, który po I wojnie światowej starał się o przyłączenie do Polski terenów Wielkopolski oraz Śląska. Między innymi stał na czele III po

Najsłynniejszym rycerzem Karola Wielkiego był jego siostrzeniec czyli hrabia Roland. Osłaniał on odwrót wojsk Karola Wielkiego i zginął w walce. Napisano o nim Pieśń o Rolandzie, którą czytali wszyscy w całej Europie. My dzisiaj jednak będziemy mówić o polskim rycerzu, który zginął w bardzo podobny sposób.Najpierw powiedzmy sobie jednak jakie cechy musiał mieć prawdziwy rycerz?1. Rycerz musiał być silny, aby unieść zbroję oraz broń2. Musiał być odważny3. Wierni danemu słowu4. Zawsze walczył sprawiedliwie5. Rycerze byli uprzejmi wobec kobietA jak byli ubrani rycerze i jaką mieli broń?Rycerze pojawili się w średniowieczu, byli to żołnierze cali ubrani w zbroję. Siedzieli na koniach, które często też miały zbroję. Taki rycerz wyglądał trochę jak człowiek schowany w robocie.A jaką broń mieli rycerze? Mieli oni miecz, włócznia (kopia), topór oraz sztylet zwany mizerykordią.Polacy na rycerzy mówili “raciądz” bo w dawnym języku na walkę mówiło się “rać” [ratъ]. Od tej starej nazwy rycerza powstała nazwa miasta Racią

W tym roku na wakacje wybraliśmy się do Francji. Jadąc autostradą widziałem tablice z nazwami kolejnych miast, które mijaliśmy. Dla kogoś kto nie zna historii nazwy takie jak Nancy (Nansi), Awinion czy Marsylia pewnie niewiele mówią. Np. we wspomnianym Nancy mieszkał polski król Stanisław Leszczyński i rządził tam Lotaryngią. Kiedyś pewnie nagramy o tym odcinek, dlaczego polski król zamiast w Polsce rządził w stolicy Lotaryngii czyli w Nancy zamiast w Polsce. Z kolei Awinion to miasto związane z tz. niewolą awiniońską papieży. Wszystkim może się wydawać, że papieże zawsze mieszkali w Rzymie, ale 7 papieży musiało mieszkać we Francji właśnie w mieście Awinion. A co z Marsylią - z czym wam się kojarzy to miasto? Dla Francuza odpowiedź jest prosta - tam powstał hymn Francji, który nazywa się właśnie marsylianką. W samym Paryżu jest Hotel Lambert. Znajduje się on niedaleko katedry Notre-Dame, która niedawno się paliła. Ten hotel należał do księcia Adama Czartoryskiego, a w hotelu mieszkali między innymi Fryderyk

Moja babcia miała krowę, bo wypiła barszcz.Witam was w 59 odcinku podcastu historia Polski dla dzieci i oraz według dzieci. W dzisiejszym odcinku będziemy, mówić o rozbiciu dzielnicowym i pierwszym królu Polski podczas, tego rozbicia dzielnicowego. Jak pewnie pamiętacie, w Polsce rządziło siedmiu historycznych władców, a potem Polska podzieliła się na dużo części. Ten podział to właśnie rozbicie dzielnicowe. Czy pamiętacie tych, siedmiu historycznych władców? Czy wiecie jak, zapamiętać ich imiona? Jak zapamiętać imiona, tych siedmiu władców przed rozbiciem dzielnicowym?Moja babcia miała kebaba, bo wzięła barana i to jest Mieszko I, Bolesław I, Mieszko II, Kazimierz I, Bolesław II, Władysław I i Bolesław III.To zdanie: „Moja babcia miała kebaba, bo wzięła barana.” Ma siedem słów. Pierwsza litera każdego, słowa to pierwsza litera imienia jednego z tych, siedmiu władców, czyli Mieszka I, Bolesława Chrobrego, Mieszka II Lamberta, Kazimierza I Odnowiciela, Bolesława II Śmiałego, Władysława I Hermana oraz Bolesława

Dzisiejszy odcinek będzie odcinkiem specjalnym i jednocześnie najdłuższym. Poświęciliśmy go kwestii talentów Gallupa u dzieci. Być może wiecie o 34 talentach, które mogą odkryć dorośli. Chodzi o talenty Gallupa, po angielsku strengths czyli takie mocne strony każdego z nas. Te 34 talenty to cechy uszeregowane w pewnym porządku. Te cechy, które ma się u góry listy są dominujące i widać je w każdym działaniu.Np. moje górne 6 talentów to: Kontekst, Uczenie się, Analityk, Indywidualizacja, Dowodzenie oraz Zgodność. Kontekst sprawia, że zawsze szukam kontekstu danej sprawy. Przydaje mi się ta cecha w nauce historii, bo historia to kontekst do współczesnych wydarzeń. Drugą moją cechą jest Uzenie się, co przejawia się w tym, że lubię poznawać nowe rzeczy. Analityk oznacza, że analizuję prawie każdą rzecz, którą słyszę. Indywidualizacja sprawia, że podchodzę indywidualnie do każdej osoby, także do siebie. Dowodzenie to umiejętność przejmowania kierownictwa w sytuacjach, gdy panuje bałagan. Szósta cecha czyli Zgodność

Ludzie od dawna chcieli zwrócić uwagę na warunki w jakich żyją dzieci. W tym celu ustalono, że jeden dzień w roku będzie poświęcony właśnie dzieciom. Który to dzień? Być może odpowiecie, że oczywiście 1 czerwca to dzień dziecka. Okazuje się jednak, że to nie takie proste.Najstarszy jest chyba amerykański dzień dziecka, bo obchodzony już od 1857 roku, a obchodzi się go w drugą niedzielę czerwca. Kolejny to chyba turecki dzień dziecka obchodzony 23 kwietnia, a obchodzi się go gdzieś już od 1920 roku. Znany nam 1 czerwca jest obchodzony od 1950 roku. Obchodzi się go głównie w krajach, które kiedyś należały do bloku komunistycznego. Na zachodzie obchodzi się Powszechny Dzień Dziecka 20 listopada w rocznicę uchwalenia przez ONZ “Deklaracji praw dziecka”. Tą deklarację uchwalono właśnie 20 listopada 1959 roku.Kiedyś świat był podzielony na dwa bloki. Ten podział widać było także w dacie dnia dziecka. Dzisiaj około 50 krajów obchodzi dzień dziecka 1 czerwca, 25 krajów 20 listopada, a jeszcze inne kraje mają swoje wł

Prawie 100 lat temu Maria Skłodowska-Curie dostała w prezencie od prezydenta USA jeden gram radu. Czy wiecie ile to jest jeden gram? Na przykład spinacz do papieru albo taka mała guma do żucia, waży właśnie jeden gram. Dlaczego, więc prezydent USA dał Marii tylko jeden gram radu? Ten jeden gram radu kosztował, wtedy sto tysięcy dolarów. Ale kim była Maria Skłodowska-Curie i do czego był jej potrzebny ten rad?Maria Curie urodziła się w 1867 roku w Warszawie. I w Paryżu ona studiowała fizykę i matematykę, a w 1895 roku wyszła za mąż z Piotrem i potem, odkryli razem substancję radioaktywną nazywaną uran. A potem jeszcze, w 1903 roku oni dostali nagrodę Nobla.Maria Skłodowska-Curie urodziła się podczas zaborów. Jak pewnie pamiętacie zabory to okres 123 lat, kiedy nie było Polski, była ona podzielona między Rosję, Prusy i Austrię. Maria urodziła się w rosyjskim zaborze. Jej rodzice byli nauczycielami. Jej ojciec, był nauczycielem matematyki i fizyki oraz dyrektorem szkoły dla chłopców, a jej mama była przełożoną p

Dziś przywitali was Staś i Antek z Wrocławia, a ich mama Kasia podsunęła mi pomysł aby nagrać odcinek o stolicach.Muszę was jednak uprzedzić, że temat stolicy Polski jest bardzo skomplikowany. Najpierw muszę was jednak zapytać czy wiecie co to jest stolica?Stolica to najważniejsze miasto, które najczęściej jest również największe. W Polsce stolicą jest teraz Warszawa i rzeczywiście jest ona największym miastem. Ale np. w USA największe miasta to Nowy York i Los Angeles, a stolicą jest Washington jest od nich o wiele mniejszy. Jednak w większości krajów stolica jest największym miastem, w którym mieszka najwięcej ludzi. W Polsce takim miastem jest Warszawa, ale jak to się stało, że została ona stolicą? O tym właśnie będzie dzisiejsza audycja.Pierwszym historycznym władcą Polski był Mieszko I. Jeździł on po wielu miastach i w zasadzie nie miał stałej stolicy, a jednak historycy mówią, że stolicą było Gniezno. Dlaczego tak twierdzą?Skąd wiemy, że pierwszą stolicą Polski było Gniezno?Kiedy Mieszko I napisał list

Dziś będziemy mówić o polskim bohaterze narodowym, który jest także bohaterem w Ameryce i na Białorusi, a góra jego imienia znajduje się w Australii. Oprócz tego, że był to człowiek bardzo odważny był on także bardzo dobry dla najbiedniejszych. O kim więc będziemy mówić?Andrzej Tadeusz Bonawentura Kościuszko jest nazywany zwykle po prostu Tadeuszem Kościuszko. Jego nazwisko ma pochodzenie białoruskie. Przodek Tadeusza Kościuszki był sekretarzem na dworze za czasów Jagiellonów, czyli między innymi Zygmunta I Starego. Miał on na imię Konstantyn, ale król nazywał swojego sekretarza zdrobniale “Kostiuszką” i stąd się wzięło nazwisko Kościuszko. Ja mam na imię Piotr, ale gdy byłem mały mówiono do mnie Piotruś. Podobnie tutaj ten sekretarz miał na imię Konstantyn po białorusku, ale król nazywał go zdrobniale właśnie “Kostiuszką”. A jak można zdrobnić wasze imię? Np. niektóre dziewczynki mają na imię Katarzyna, ale wszyscy nazywają je Kasia, albo niektórzy chłopcy mają na imię Wojciech, ale rodzice mówią na nich Woj

Dziś wrócimy do okresu rozbicia dzielnicowego oraz bitwy pod Legnicą. Więcej o tych dwóch tematach możecie posłuchać w odcinkach 9 i 11. Dziewiąty był poświęcony rozbiciu dzielnicowemu, a jedenasty bitwie pod Legnicą.Przypomnę tylko, że rozbicie dzielnicowe oznacza, że nie było Polski, bo została ona podzielona na dzielnice czyli na części. Bolesław III Krzywousty podzielił Polskę między swoich synów. Wszyscy mieli słuchać najstarszego czyli Bolesława Wygnańca. Ale jak wskazuje jego przydomek został on wygnany z Polski. Po nim na Śląsku rządził jego syn Mieszko I Plątonogi. I tutaj mała uwaga. My już uczyliśmy się o Mieszku I oraz o Mieszku II, ale to byli władcy całej Polski. Dzisiaj będziemy mówić też o Mieszku I, a potem więcej o Mieszku II, ale to nie są ci sami. Tamci byli władcami Polski - Mieszko I był księciem Polski, a Mieszko II Lambert był nawet królem Polski. My dzisiaj mówimy o Mieszku I Plątonogim oraz o jego wnuku Mieszku II Otyłym. Oni rządzili tylko małym kawałkiem Polski. Mam nadzieję, że ni

Postanowiłem przygotować specjalny wakacyjny odcinek. Będzie on poświęcony porównaniu Polski i Hiszpanii, a szczególnie historii tych dwóch krajów. Z pozoru wydawałoby się, że nie mają one nic wspólnego, bo Polska leży na północnym wschodzie Europy, a Hiszpania na południowych zachodzie. Na mapie Europy Polska jest w prawym górnym rogu, a Hiszpania w lewym dolnym. Co wspólnego mają te dwa kraje tak bardzo oddalone od siebie?Najbardziej rzucającym się podobieństwem jest religia. Zarówno Polska jak i Hiszpania są krajami katolickimi. Nie zawsze jednak tak było. W Polsce książę Mieszko podjął decyzję o przejściu z pogaństwa na katolicyzm. Mógł jednak podjąć decyzję o przejściu na prawosławie. Prawosławie tym różni się od katolicyzmu, że katolicy uznają papieża w Rzymie, a prawosławni nie. Podobnie było w Hiszpanii. Podbili ją Wizygoci, którzy byli Arianami, a w Hiszpanii mieszkali wtedy Rzymianie wyznający katolicyzm. Wizygoci postanowili wtedy przejść z Arianizmu na katolicyzm. Arianie od katolików różnili się

Ostatnim królem dynastii Jagiellonów był Zygmunt August. Dlaczego tak się stało?Dwudziesty odcinek nagrywaliśmy we Włoszech. Mówiliśmy wtedy o królowej Polski, która stamtąd przybyła. Pamiętacie jak ona miała na imię?Ona przywiozła do Polski włoszczyznę.Jej mąż miał takie samo imię jak jej syn. Czy pamiętacie jak mieli oni na imię? Jak miał na imię mąż Bony oraz jej syn?Ale dzisiaj będziemy mówić o Zygmuncie II Auguście. Jak mieli na imię jego tata i mama?Zygmunt August był ostatnim królem z dynastii Jagiellonów. Kiedy się urodził i umarł?20 lutego 1530 r. arcybiskup gnieźnieński i prymas Polski Jan Łaski koronował go vivente rege w katedrze wawelskiej na króla Polski. Vivene rege znaczy, że został koronowany za życia swojego ojca. Tz., że Zygmunt I Stary był królem i jego syn Zygmunt II August też był królem. Było wtedy dwóch królów.Ale co to znaczy, że był ostatnim królem z dynastii Jagiellonów? Oznacza to tyle, że nie urodził mu się żaden syn, który mógłby być królem po nim. Zygmunt II August próbował się

Żyjemy w świecie, który mało ceni naszą pamięć. Wydaje się, że coraz mniej jej potrzebujemy. Mamy dostęp do danych praktycznie na okrągło nasuwa się więc pytanie czy naprawdę warto uczyć się rzeczy na pamięć?Z drugiej strony właśnie dzisiaj wiemy o pamięci dużo więcej niż nasi przodkowie. Przeprowadzono wiele badań oraz eksperymentów. Nie wiemy oczywiście wszystkiego, ale nigdy jeszcze nie wiedzieliśmy tyle co teraz.Upraszczając można powiedzieć, że pamięć jest trochę jak mięsień. Gdy jej używamy potrafimy zapamiętać więcej. Jednak nieużywana pamięć zaczyna działać coraz słabiej.Badania nad mózgiem i procesem zapamiętywania pokazały też, że niektóre dane zapamiętujemy łatwiej niż inne. Np. nasza pamięć jest kiepska do zapamiętywania cyfr, łatwo jednak nam zapamiętywać historie.Tak więc gdy uczymy się historii łatwiej nam zapamiętać, że Mieszko I ożenił się z czeską księżniczką Dobrawą niż, że to było w 965. Jest to trochę dziwne, bo na papierze zapisanie roku zajmuje dużo mniej miejsca niż zapisanie historii

Dorośli mówią czasami, że historia lubi się powtarzać. Co to znaczy? Oznacza to, że jakieś wydarzenie z naszych czasów bardzo przypomina wydarzenie z przeszłości. Tak właśnie jest z zamachem na prezydenta Narutowicza. Od tego zamachu mija prawie 100 lat, ale niedawno podobny zamach znowu się wydarzył. Niestety.Powiedzmy sobie jednak najpierw co to jest “zamach”. Słowo to, czyli “zamach” pochodzi od słowa “zamachnąć się”. Gdy np. chcecie rzucić piłkę to ręka się najpierw cofa, a dopiero potem rzucacie. Właśnie to cofnięcie ręki przed rzutem to jest zamachnięcie się. Zamach oznacza próbę zabicia kogoś. Być może w przeszłości zamachów dokonywano głównie rzucając w kogoś np. włócznią albo dzidą. Dzisiaj zamachów najczęściej dokonuje się strzelając, ale słowo zamach pozostało. Tak więc zamach na prezydenta Narutowicza to była próba zabicia go. Niestety prezydent Narutowicz zginął podczas tego zamachu. W odcinku 36 mówiliśmy o tym jak się zaczęła I wojna światowa. Ona też zaczęła się od zamachu na arcyksięcia austr