Tk Podcast

มีข้อถกเถียงอมตะว่าคนจนเพราะทำตัวเองหรือเพราะโครงสร้าง การพยายามชี้ไปที่ฝั่งใดฝั่งหนึ่งเป็นการเฉพาะอาจไม่ใช่คำตอบที่ถูก Keith Payne นำแนวคิดทางจิตวิทยาและความเหลื่อมล้ำเชื่อมโยงเข้าด้วยกันก่อนจะอธิบายแง่มุมต่างๆ ได้อย่างชวนติดตาม . ทั้งสองฝ่ายของข้อถกเถียงต่างถูกและผิด Keith Payne แสดงให้เห็นว่าพฤติกรรมบั่นทอนนั้นมีจริง ปัญหาเชิงโครงสร้างก็มีจริง และความเหลื่อมล้ำนี่เองที่ทำให้เกิดวงจรนี้ พฤติกรรมอันไร้เหตุผลของคนจนมันอาจมีเหตุมีผลที่สุด ส่วนพฤติกรรมอันมีเหตุผลของคนรวยก็อาจไม่ได้เป็นอย่างที่คิด

วงเสวนาเรื่อง “เปิดพรมแดนการเรียนรู้ยุคใหม่ที่ไม่จำกัดอยู่ในห้องเรียน” นำเสนอ 3 กรณีศึกษาที่ชี้ให้เห็นถึงแนวคิดที่มาและรูปแบบการสร้างพื้นที่เรียนรู้ซึ่งทะลุกรอบก้าวข้ามพื้นที่ห้องเรียน เริ่มจากการมองเห็นปัญหาที่เกิดขึ้นจริง การคิดหาทางออกด้วยการลงมือปฏิบัติ ลองผิดลองถูก การสร้างแนวร่วมหรือเครือข่าย การขยายผลแนวคิดและทำให้เกิดความยั่งยืน . ‘CoderDojo Thailand’ ชุมชนการเรียนรู้ที่มีจุดเริ่มต้นมาจากครอบครัว และมีความสนใจด้านการเขียนโค้ด จึงรวมตัวกันสร้างพื้นที่และกิจกรรมการเรียนรู้ขึ้นมาเองโดยใช้พื้นที่สาธารณะ เช่น ห้องสมุด ร้านกาแฟ และวัด จุดเน้นคือการเป็น ‘พื้นที่การเรียนรู้ที่ไม่ต้องมีครูมาสอน’ ผู้เรียนไม่ได้มีบทบาทเป็นฝ่ายรับความรู้เพียงฝ่ายเดียว แต่ยังสามารถเป็นสร้างความรู้ได้ด้วยตนเองและแบ่งปันความรู้ให้คนอื่นได้ . ‘ธนบุรี มี คลอง’ และ ‘3C Project’ ชุมชนแห่งการเรียนรู้โดยใช้โรงเรียนเป็นฐาน การรวมตัวของผู้คนในชุมชนที่นำไปสู่การจัดกิจกรรมร่วมกัน ดังเช่น ‘บางมดเฟสติวัล’ งานเปิดบ้านริมคลองที่เชิญชวนคนทั้งในและนอกชุมชนได้สัมผัสวิถีชีวิตแบบดั้งเดิมที่มีความเป็นธรรมชาติและเอื้ออารี ทำให้เกิดการแลกเปลี่ยนเรียนรู้ร

นิทานมีฤทธิ์ ชวนมาฟังนิทานเรื่องน่ารักที่เป็นมิตรต่อความรู้สึก และสร้างแรงบันดาลใจให้กับเด็กๆ ได้อย่างมากมาย จากนักเขียนนิทานสำหรับเด็ก Catherine Rayner . เรื่องราวของเจ้าหมีสีน้ำตาลตัวใหญ่ คุณหนูตัวเล็กกระจิดริด และคุณแรกคูนขนฟูที่ต่างฝ่ายกำลังเฝ้ารอ จะได้กินมะม่วงสุกผลโตจากต้นที่มีเพียง 1 ผล (ใครจะได้ครอบครองมะม่วงผลนี้กันนะ) . จากเป็นคู่แข่งกันในตอนแรก มาเป็นเพื่อนรัก เพียงเพราะการแบ่งปัน

พวกเธอและเขาโคจรมาพบกับคุณทกโก พนักงานกะดึกในร้านสะดวกซื้อย่านช็องพา เพราะบาดแผลที่แต่ละคนเก็บงำไว้ ความเงียบของอดีตชายไร้บ้านและการตอบสนองที่ตรงไปตรงมาของคุณทกโกช่วยเยียวยาบาดแผลและคลี่คลายปมที่แต่ละคนผูกเงื่อนได้อย่างไม่คาดคิด . นั่นรวมถึงตัวคุณทกโกเองด้วย . แล้วบาดแผลชนิดไหนกันที่ทำร้ายเธอและเขา มันคือบาดแผลที่เกิดจากสังคมปิตาธิปไตยเข้มข้นของเกาหลีใต้ ซึ่งมิได้เลือกทำร้ายเฉพาะผู้หญิง แต่มันทำร้ายทุกคน ทุกเพศ ไม่เว้นกระทั่งผู้ชายเอง

ใกล้จะถึงวันแม่แล้วนะ มาอ่านนิทานให้ลูกฟังแทนคำบอกรักกันดีกว่า . นิทานมีฤทธิ์ ชวนฟังเรื่องน่ารักของคุณแม่ทั้ง 3 ท่าน ที่ใช้นิทานเป็นตัวช่วยสำคัญในการเลี้ยงลูก . ช่วงเวลามหัศจรรย์แห่งการอ่าน ช่วงเวลาสำคัญที่ทุกครอบครัวไม่ควรพลาด ช่วงเวลาแห่งการกระชับสายใยรักให้คงทนและแน่นแฟ้น

เทคโนโลยีการศึกษามีความเปลี่ยนแปลงก้าวหน้าอยู่ตลอดเวลา แต่การเรียนออนไลน์ที่เกิดขึ้นอย่างฉับพลันอันเนื่องจากภาวะโรคระบาดเป็นสาเหตุที่เร่งให้มีการนำเทคโนโลยีที่มีอยู่เดิม ผสมผสานกับเทคโนโลยีใหม่ๆ มาใช้กับระบบการศึกษามากขึ้น . จนถึงวันนี้ เราเริ่มคุ้นเคยกับการเรียนการสอนออนไลน์ และพบเห็นปัญหาและอุปสรรคของการเรียนการสอนลักษณะนี้ รวมทั้งเริ่มตระหนักถึงผลกระทบทั้งด้านบวกและลบของการใช้เทคโนโลยีทางการศึกษาจากข้อมูลเชิงประจักษ์ ซึ่งถือเป็นองค์ความรู้ใหม่ที่ได้มาจากการลงมือปฏิบัติจริง ...จะว่าไปแล้วนี่อาจเป็นตลกร้ายหรือแง่มุมที่ดูเหมือนคนโลกสวยจากผลพวงของมหันตภัยไวรัส . อันที่จริง ต่อให้ไม่เกิดการระบาดของโควิด-19 โลกก็มีการพัฒนาเทคโนโลยีที่เปลี่ยนแปลงอย่างรวดเร็ว เดิมทีนั้นแวดวงการศึกษามักเป็นฝ่ายตั้งรับ หรือเป็นเพียงผู้เฝ้าดู และปรับตัวต่อการเปลี่ยนแปลงนี้อย่างเชื่องช้า ทว่าปัจจุบัน จะเห็นได้ว่าการศึกษาในระบบและการเรียนรู้ตามอัธยาศัยหรือการเรียนรู้ตลอดชีวิตเกิดความตื่นตัวและมีการปรับตัวรวดเร็วมากขึ้นกว่าเดิม โควิด-19 อาจเปรียบได้กับสารเร่งปฏิกิริยาที่ทำให้รูปแบบของการเรียนรู้เปลี่ยนไปอย่างสิ้นเชิง และเทคโนโลยีได้เข้า

ชวนฟังนิทานที่เป็นขวัญใจของเด็กไทย และเด็กจากทั่วโลก ที่เล่าเรื่องคุณค่าแห่งตน เพื่อให้เด็กๆ เข้าใจและยอมรับความเป็นธรรมดาของความแตกต่างหลากหลายในโลกธรรมชาติ

ทำความรู้จักแนวคิด Ichigo Ichie ของชาวญี่ปุ่น ว่าด้วยการดื่มด่ำชีวิต ณ ห้วงขณะปัจจุบัน ห้วงเวลาที่เป็นของเราอย่างแท้จริง . เพราะทุกสิ่งเกิดขึ้นเพียงครั้งเดียว ดำรงอยู่เพียงชั่วครู่ยาม ก่อนจะมลายหาย ไม่ว่าสุข ทุกข์ ดีใจ เศร้าโศก เราจึงมีโอกาสเพียงครั้งเดียวเพื่อดื่มด่ำและเรียนรู้บทเรียนต่างๆ ที่ชีวิตมอบให้ . โลกศตวรรษที่ 21 ที่ทุกอย่างหมุนเร็ว ซับซ้อน และเต็มไปด้วยแรงกดดันจากความไม่มั่นคงในชีวิตรอบตัว การค้นหาช่วงเวลาอันสงบสุขเพื่อผ่อนพักคงมิใช่คำขอที่มากเกินไป

นิทานนอกจากจะเป็นเรื่องเล่าที่สนุกมาก นิทานยังเป็นงานศิลปะอย่างหนึ่ง ที่สร้างสุนทรียะ ทำให้เราเกิดความลึกซึ้งทางอารมณ์ . ชวนฟังเรื่องราวของนิทานในแง่มุมของงานศิลปะที่องค์ประกอบต่างๆ ทั้งภาพประกอบ และการใช้ภาษา ทำงานเข้าถึงระดับจิตใจ ทำให้ง่ายต่อการเรียนรู้ และช่วยพัฒนาการคิดระดับสูง

ที่ ‘ร้านเครื่องเขียนนั้นใต้ต้นสึบากิ’ เวลาเหมือนจะเดินช้าลง อ้อยอิ่ง มีช่องว่างให้หายใจหายคอ . เรื่องราวของอาเมมิยะ ฮาโตโกะ หรือป๊ปโปะ กับร้านเครื่องเขียนเก่าแก่ที่รับจ้างเขียนจดหมายด้วยในตัว นวนิยายที่ประคับประคองความเนิบช้าได้อย่างมีจังหวะจะโคน อบอุ่นหัวใจ และการตามหาคำมาเติมเต็มช่องว่างในใจของป๊ปโปะ . ถ้าคุณรู้สึกว่าชีวิตวิ่งเร็วเกินไป หนังสือเล่มนี้จะช่วยให้อัตราเร่งลดลง กับเรื่องราวของป๊ปโปะและบรรยากาศเมืองคามาคุระที่อบอวลด้วยความชื้น สายฝน สายลม และรอยยิ้ม

ชวนเด็กๆ มาฟังนิทานเรื่องตลกจากประเทศเยอรมัน ที่ประทับใจเด็กๆ มาแล้วจากทั่วโลก เป็นนิทานกระตุ้นการขับถ่าย ที่อยากจะบอกกับเด็กๆ ว่า พวกเราทุกคน รวมถึงสัตว์ทั้งหลาย ต่างก็มีการขับถ่ายเป็นเรื่องปกติธรรมดา

สหรัฐอาหรับเอมิเรตส์ หรือ UAE เป็นประเทศมหาเศรษฐี มีความมั่งคั่ง ร่ำรวย และให้ความสำคัญกับการพัฒนาแหล่งเรียนรู้สมัยใหม่ ดังตัวอย่างห้องสมุดประชาชน House of Wisdom ในเมืองชาร์จาห์ และพิพิธภัณฑ์ Museum of the Future ที่เมืองดูไบ . ห้องสมุด House of Wisdom เปิดให้บริการอย่างเป็นทางการวันที่ 9 ธันวาคม 2563 ส่วนพิพิธภัณฑ์ Museum of the Future เปิดตัวไปเมื่อวันที่ 22 กุมภาพันธ์ 2565 แหล่งเรียนรู้ทั้งสองแห่งสะท้อนให้เห็นถึงความทะเยอทะยานของประเทศเล็กๆ บนคาบสมุทรอาหรับแห่งนี้ ในการพัฒนาคุณภาพประชาชนให้สอดคล้องไปกับการพัฒนาเมืองสมัยใหม่ เพื่อตอบโจทย์ความเปลี่ยนแปลงทั้งในปัจจุบันและอนาคต . แนวคิดหลักของ House of Wisdom วางอยู่บนพื้นฐานแนวคิดที่มองไปข้างหน้าว่าห้องสมุดในศตวรรษที่ 21 ควรจะเป็นอย่างไร ห้องสมุดแห่งนี้มีบทบาทสำคัญในฐานะศูนย์กลางของการเรียนรู้ ผ่านการส่งเสริมนวัตกรรมและเทคโนโลยี และมุ่งหมายให้ผู้ใช้บริการสามารถปรับตัวเข้ากับกระแสดิจิทัลในอนาคต . ขณะที่ Museum of the Future นำเสนอเรื่องราวที่พาเราไปไกลถึงปี ค.ศ. 2071 ด้วยแนวคิดหลักว่า อนาคตย่อมขึ้นอยู่กับปัจจุบันที่เราทุกคนต่างมีส่วนร่วมในการออกแบบและการใช้ค

เด็กๆ ที่โตมากับครอบครัวที่อ่านนิทานให้ฟัง ก็คงจะมีหนังสือนิทานที่ประทับใจกันอยู่หลายเรื่อง . นิทานที่ประทับใจ มีความความหมายอย่างยิ่งสำหรับเด็ก มาร่วมพูดคุยกับคุณวิภาศัย นิยมาภา ผู้อำนวยการฝ่ายสื่อสารและการตลาด TK Park . ว่า นิทานที่ประทับใจทำอะไรกับเด็กๆ บ้าง และพ่อแม่จะเป็นตัวช่วยให้เด็กๆ เกิดความประทับใจนิทานได้อย่างไร

ในสังคมทุนนิยม เราถูกปลูกฝังจินตนาการถึงความสำเร็จในชีวิต ภาพฝันว่าต้องเป็นอย่างนั้นอย่างนี้ ไหนจะบรรทัดฐานทางสังคมคอยกำกับชีวิตอีกล่ะ ตกลงแล้วเรามีอิสระแค่ไหนที่จะใช้ชีวิต . ‘นี่เราใช้ชีวิตยากเกินไปหรือเปล่านะ’ อาจไม่ใช่หนังสือแนวให้กำลังใจอย่างที่เหมือนจะเป็น อย่างน้อยก็ไม่ตรงไปตรงมาแบบนั้น มันเป็นคำสารภาพของผู้แพ้และปลอบใจใครก็ตามที่เป็นผู้แพ้เหมือนๆ กัน . ฮาวัน ผู้เขียนบอกเล่าความพ่ายแพ้ในสมรภูมิการแข่งขัน การครุ่นคิดถึงความผิดปกติในชีวิต ชนิดตรงไปตรงมา พร้อมกับสับสนในคำตอบที่ตนได้ แต่ในสังคมทุนนิยมหยาบกระด้าง ใครบ้างไม่สับสน . เราไม่ใช่ผู้แพ้เพียงลำพัง

ชวนมาฟังนิทานที่ให้รู้สึกถึงความสวยงามบนโลก ...โลกของการให้ ...จากของขวัญที่ทำอย่างตั้งใจ คัดสรรจากนิทานเรื่องน่ารัก “กระเป๋าผ้าของคุณกระต่าย” เรื่องโดย คูยามะ โยชิโกะ และ คามิโมโตะ คูซู . “คุณกระต่ายเย็บกระเป๋าผ้าใบเล็กสำหรับตัวเองด้วยความตั้งใจ และกระเป๋าลายดอกไม้ใบนี้ช่างน่ารักเหลือเกินจนเพื่อนๆ อยากได้ คุณกระต่ายจึงมีภารกิจสำคัญ ต้องเย็บกระเป๋าผ้าใบเล็กอีกหลายใบ สำหรับคุณจิ้งจอก คุณแพะ คุณหมู และคุณช้าง แต่เอ๊ะ! คุณช้างตัวโตขนาดนี้ คุณกระต่ายจะเย็บกระเป๋าผ้าเป็นแบบไหนกันนะจึงจะเหมาะกับคุณช้าง...

ออกเดินทางไปด้วยกัน สู่ดินแดนแห่งจินตนาการของ “นิทาน” ที่เต็มไปด้วยเรื่องราวแสนพิเศษของเด็กๆ อะไรที่ทำให้พวกเขาหลงใหลในนิทาน จนเกิดความรู้สึกมหัศจรรย์ในหัวใจ และพร้อมออกค้นหาเรื่องราวแสนวิเศษในโลกใบนี้เมื่อเติบใหญ่

ในขณะที่โลกกำลังเผชิญความเปลี่ยนแปลงครั้งใหญ่ หนึ่งในคำถามยอดฮิตคือ ‘ทักษะ’ และ ‘วิธีคิด’ แบบไหนที่จะช่วยให้เราอยู่รอดได้ในสภาวะเช่นนี้ . คริสตัล ลิม-แลงจ์ (Crystal Lim-Lange) ผู้เขียนหนังสือ ‘Deep Human: Practical Superskills for a Future of Success’ ชี้ว่า ‘ทักษะมนุษย์ขั้นสูง’ คือกุญแจสำคัญที่จะทำให้คนยุคใหม่ดำเนินชีวิตได้อย่างสุขใจ ก้าวหน้า และมีความหมาย เช่นเดียวกับการปรับกรอบคิด (mindset) ให้มีความยืดหยุ่นมากขึ้น . เธอกล่าวถึงสถานการณ์โรคระบาดที่เกิดขึ้นว่า “โรคระบาดทำให้ผู้คนเกิดความเครียด ความกังวล ความหดหู่ การขาดการเชื่อมโยงกันโดยเฉพาะในกลุ่มคนหนุ่มสาว แม้ว่าคุณจะให้การศึกษาที่ดีที่สุดก็เปล่าประโยชน์ เพราะถึงอย่างไรเขาก็ทำงานได้ไม่ดี หากไม่มีสุขภาวะทางอารมณ์และจิตใจ” . การบรรยายเรื่อง “Deep Human Resilience – the Skills and Mindsets We Need to Succeed in an Era of Change” ในงาน TK Forum 2021 จะทำให้ผู้ฟังเข้าใจว่าทักษะมนุษย์เชิงลึกที่เธอกล่าวถึงนั้นคืออะไร กรอบคิดที่สอดรับกับโลกยุคใหม่ควรเป็นแบบไหน แล้วเหตุใด ‘ความเป็นมนุษย์’ จึงสำคัญนักในโลกที่เต็มไปด้วยความไม่แน่นอน

จนถึงวันนี้ ใครที่มีภาพจำหน่วยงานอย่าง กศน. ว่าเป็นองค์กรรัฐที่ทำเรื่องการศึกษานอกโรงเรียน ควรต้องคิดใหม่ เพราะภารกิจของ กศน. ไม่ได้มีเพียงแค่การส่งเสริมสนับสนุนให้คนรักเรียนที่หลุดออกจากระบบการศึกษาได้มีโอกาสทางการศึกษาทัดเทียมกับคนอื่นเท่านั้น แต่ยังครอบคลุมไปถึงการส่งเสริมนิสัยรักการอ่าน การส่งเสริมอาชีพ และการเรียนรู้ตลอดชีวิตของคนทั้งประเทศ อีกด้วย . ภารกิจอันใหญ่โตกว้างขวางเช่นนี้ เป็นไปไม่ได้เลยที่หน่วยงานเพียงแห่งเดียวจะสามารถดำเนินการได้เองทั้งหมด มีเพียงหนทางเดียวคือจะต้องทำงานแบบเครือข่ายและสร้างการมีส่วนร่วม บวกกับการใช้ความคิดสร้างสรรค์ให้มากที่สุด เพื่อทลายข้อจำกัดและอุปสรรคทุกประเภท . จึงกล่าวได้ว่า การทำงานแบบเครือข่าย เน้นสร้างการมีส่วนร่วม และตระหนักในพลังของการใช้ความคิดสร้างสรรค์ ได้กลายเป็นดีเอ็นเอของคน กศน. ไปโดยปริยาย . ทิพวรรณ เตียงธวัช ผู้อำนวยการ สำนักงาน กศน. จังหวัดเชียงใหม่ บอกเล่าเรื่องราวการทำงานของ กศน. ในระดับจังหวัด ที่สะท้อนให้เห็นถึงคุณลักษณะการทำงานของหน่วยงานนี้ในภาพใหญ่ระดับประเทศ แม้ว่าแต่ละจังหวัดแต่ละพื้นที่จะมีประเด็นปัญหาปลีกย่อยแตกต่างกัน และจำเป็นต้องใช้วิธีการแก้

เยอรมนีก่อสงครามโลกถึง 2 ครั้งและพ่ายแพ้ทั้งสองครั้ง ชนิดที่เรียกว่าย่อยยับ นับจากการประกาศยอมแพ้ของนาซีในปี 1945 เกือบ 80 ปีผ่านไป เยอรมนีฟื้นคืนจากเถ้าถ่านสู่การเป็นผู้นำของสหภาพยุโรป มหาอำนาจทางเศรษฐกิจ และเสาหลักประชาธิปไตย . ‘Why The Germans Do It Better คิดแบบเยอรมัน เขาทำกันยังไง’ คือความพยายามค้นหาคำตอบของ John Kampfner . ชาวเยอรมันผ่านความเจ็บปวดและอับอาย กระอักกระอ่วนกับสิ่งที่คนรุ่นก่อนทำ ทว่า พวกเขาไม่หลบหนีอดีต ยอมรับ และเรียนรู้ พยายามอย่างเต็มที่ที่จะไม่หวนกลับไปสู่ระบอบเผด็จการอีก เยอรมนีตระหนักว่ามีเพียงประชาธิปไตยที่โอบรับความหลากหลายเท่านั้นที่จะนำพาประเทศไปสู่อนาคตได้

การเดินทางสำรวจน่าจะเป็นส่วนหนึ่งของมนุษย์ผู้อยากรู้อยากเห็น สิ่งมีชีวิตที่ต้องคอยดิ้นรนไปสู่สิ่งที่ดีกว่า . มนุษยชาติเป็นหนี้บุญคุณการสำรวจของคนรุ่นก่อนซึ่งทำให้เราเป็นดังที่เป็นในปัจจุบัน . แม้ว่าโลกจะถูกสำรวจแทบทะลุปรุโปร่งแล้ว ทว่า การสำรวจยังไม่สิ้นสุด จักรวาลยังมีที่ว่างอีกเหลือเฟือให้มนุษย์ออกค้นหาและตั้งถิ่นฐาน . ‘ไกลกว่าที่รู้’ บอกเล่าเรื่องราวการเดินทางสำรวจของมนุษย์ตั้งแต่ครั้งยังเป็นโฮโมเซเปียนถึงการตั้งนิคมบนดาวเคราะห์ด้วยอื่น ทั้งสนุกและชวนอัศจรรย์ใจ . มนุษย์จะไปได้ไกลแค่ไหน?